Narrative Terapi

Hayatımızda karşılaştığımız zorluklar, yaşadığımız olaylar ve hissettiklerimiz, zamanla içsel bir hikâyeye dönüşür. Bu hikâye, kim olduğumuzu, neye inandığımızı ve dünyayı nasıl algıladığımızı şekillendirir. Ancak bazen bu hikâye, sorunlarla örülmüş, kendimizi yetersiz veya değersiz hissettiren bir anlatıya dönüşebilir. İşte Narrative Terapi, tam da bu noktada devreye girer.

Narrative Terapi Nedir?

Narrative Terapi (Öyküsel Terapi), 1980'lerde Avustralyalı sosyal hizmet uzmanı Michael White ve Yeni Zelandalı David Epston tarafından geliştirilen postmodern bir psikoterapi yaklaşımıdır. Bu terapi, bireylerin yaşadıkları sorunları, kimliklerinden ayrı bir şekilde ele alır. Yani, "Kişi problem değildir; problem, problemdir" anlayışıyla hareket eder .

Bu yaklaşım, bireylerin hayatlarını anlatılar üzerinden anlamlandırmalarına ve bu anlatıları yeniden şekillendirmelerine olanak tanır. Terapi sürecinde, bireyin yaşamındaki baskın hikâyeler keşfedilir ve bu hikâyelerin nasıl oluştuğu, hangi inançlar ve deneyimlerle beslendiği incelenir. Ardından, bireyin değerleri, umutları ve güçlü yönleri üzerine odaklanılarak alternatif hikâyeler oluşturulur.

Terapi Süreci Nasıl İşler?

Narrative terapi sürecinde terapist ve danışan arasında bir ortak hikâye keşfi başlar. Terapist, danışanı yargılamadan dinler; kişinin anlattığı hikâyelerdeki yapıları fark eder, kalıplaşmış anlatıları sorgular ve alternatif anlatıların mümkün olduğunu gösterir.

Sürecin temel adımları:

1. Problemi dışsallaştırmak (Externalization):Birey, sorunla özdeşleşmekten çıkar. Örneğin “Ben depresifim” yerine “Depresyon zaman zaman hayatımda yer alıyor” diyebilmek. Böylece birey, problemi kendinden ayırıp ona dışarıdan bakma becerisi kazanır.

2. Baskın anlatıları tanımak:Kişi, kendisi hakkında olumsuz anlatıları (örneğin: değersizlik, yetersizlik, suçluluk gibi) nasıl ve nereden öğrendiğini keşfeder. Bu anlatıların toplumsal, kültürel ya da ailevi kökenleri masaya yatırılır.

3. Alternatif anlatılar oluşturmak:Kişinin hayatındaki olumlu örnekler, dayanıklılık öyküleri ve değer temelli yaşantılar ortaya çıkarılır. Bunlar üzerinden “göz ardı edilmiş ama var olan” farklı bir kimlik anlatısı inşa edilir.

4. Güçlenmiş anlatının tanıklıkla desteklenmesi:Yeni oluşturulan hikâyenin kalıcı hale gelmesi için bireyin çevresinden tanıklıklar alınabilir ya da danışanın kendi gelişimini yansıtması sağlanır. Bu aşama, bireyin değişimi sahiplenmesini kolaylaştırır.

Günlük Hayattan Örneklerle Anlatmak Gerekirse:

• Bir sınavdan başarısız olduktan sonra kişi, "Ben zaten tembelim, hiçbir şey başaramam" diyebilir. Narrative terapi bu anlatıya müdahale eder: “Sınavdan kalmak başarısızlık hikâyesinin tek kanıtı mı? Daha önce ne başardın? Neleri atlattın?”

• Kronik hastalık yaşayan bir birey, zamanla “zayıf” veya “bağımlı” biri olduğuna inanabilir. Oysa yıllardır bu zorluğu yönetebilmiş olmak başlı başına bir “güç” anlatısıdır.

• Ayrılıkla baş etmeye çalışan biri, kendi değerini terk eden kişi üzerinden tanımlayabilir: “Ben sevilmeye değer değilim.” Narrative terapi, kişinin ilişkideki katkısını ve kendi değerini yeniden tanımasına olanak sağlar.

Narrative Terapi, birçok farklı psikolojik konuda etkili bir şekilde kullanılmaktadır:

• Depresyon ve kaygı bozuklukları

• Travma sonrası yaşantılar

• Yas süreci

• Kimlik çatışmaları (cinsel yönelim, göç, kültürel aidiyet vb.)

• Çocuk ve ergen terapilerinde

• Çift ve aile terapilerinde

• Kronik hastalıkla baş etme süreçlerinde

Narrative Terapi, yaşanmışlıkları yok saymaz ama onların baskın anlatıya dönüşmesini sorgular.

“Benim hikâyem buysa, başka bir anlatı mümkün mü?” sorusuna kapı aralar.

Bir terapistin desteğiyle yeniden yazılabilecek her hayat hikâyesi, bireyin içsel gücüne ve değerlerine doğru yapılan yolculuktur.